კაპიტალიზმის განვითარების პირველი ეტაპი ჩნდება მაშინ,
როდესაც ადამიანი იწყებს ვაჭრობას . თავდაპირველად ვაჭრობის არსი იყო, პროდუქტების
გაცვლა. ფულის გამოგონებამ (ფინიკიაში) ეს გაცვლითი პროცესი გაადვილა. პირველ ეტაპზე
მთავარი ეკონომიკური პრინციპი იყო: პროდუქტი - ფული - პროდუქტი ანუ პროდუქტი დომინირებდა.
მეორე ეტაპი იწყება საბანკო სისტემის განვითარების შედეგად, აღორძინების/რეფორმაციის
პერიოდში. ამ პერიოდში ფული იძენს პროდუქტისგან დამოუკიდებელ ფუნქციის შესრულებას,
თუმცა ეს ფული ჯერ კიდევ არის კავშირში პროდუქტთან. მაგრამ როდესაც ფული იქცევა კრედიტათ,
სიტუაცია რადიკალურად იცვლება. საბანკო სისტემის მთავარი არსი მდგომარეობს იმაში, რომ
გასცეს იმაზე უფრო მეტი კრედიტი, ვიდრე ბანკს აქვს ფული. მართალია სარისკოა, რადგან
კრედიტის არ დაბრუნების შემთხვევაში ბანკი კოტრდება, მაგრამ სწორედ ესე ფუნქციონირებს
ბანკი.
ანუ ჯერ მოხდა პროდუქტისა და ფულის გამიჯვნა, შემდეგ
ფულისა და კრედიტის გამიჯვნა. ამ პერიოდში ფული უფრო იზრდება ვიდრე პროდუქტი, ხოლო
კრედიტი უფრო იზრდება ვიდრე ფული. ამიტომ არის რომ საბანკო და საფინანსო სექტორი, სხვა
სექტორებზე სწრაფად იზრდება, ანუ თანხა უფრო მეტია, ვიდრე პროდუქტი. შეიქმნა სპექკულანტური
კაპიტალიზმი, როელიც იმდენად გასცდა რეალურ ეკონომიკას, რომ 1922 წელს უდიდესი კრიზისი
და დაცემა განიცადა (‘დიდი დეპრესია“). ამ ეკონომიკურ სისტემის დაბრუნება შესაძლებელი
გახდა რუზველტის, კეინსის და სამხედრო ეკონომიკის საშუალებით (რომელიც დაემთხვა მეორე
მსოფლიო ომს და ცივ ომს). მაგრამ მტავარი პრინციპი, რომელიც მის კრიზის იწვევდა, არ
იქნა ლიკვიდირებული.
1980-იან წლებში იწყება კიდევ ერთი ეტაპი, რომლის დროსაც
პროდუქტს, ფულს და კრედიტს ემატება, კრედიტზე ზედნაშენი.
თავიდან ფული გახდა დამოუკიდებელი პროდუქტისგან, მას
შემდეგ რაც ფულის რაოდენობა გაიზარდა. შემდეგ კრედიტი გახდა ფულისგან დამოუკიდებელი.
ხოლო 1980-იან წლებში ჩნდება ფასიანი ქაღალდები და ა.შ, რომლებიც 1000-ჯერ აღემატება
პროდუქტის რაოდენობას. ამ სისტემის მთელი ხიბლი იმაშია, როდესაც ანაღდებ ამ ქაღალდებს,
თქვენ მათ გაანაღდებთ მაგრამ მთავარი პრინციპი იმაშია, თქვენ არ ანაღდებთ, რადგან მისი
ფასი იზრდება და თუ გაანაღდებთ დღეს, თქვენ ხვალე არაფერი არ დაგრჩებათ. მერტონ რეშოელმა
აიღო ნობელის პრემია იმაში, რომ დაამტკიცა, რომ ესეთ სისტემას მუდმივად შეუძლია არსებობა
- თეორია „მუდმვი ზრდაზე“ - რატომ? იმიტომ, რომ იზრდება კრედიტები, იზრდება საფინანსო
სფერო, ყველაფერი იზრდება, მაგრამ იმდენად ცილდება რეალობას და გადადის ვირტუალურზე,
რომ 2008 წელს ამ სისტემამ კრახი განიცადა.
