ჩრდილო ირლანდიის კონფლიქტი და ირა

ის რომ კონფლიქტის არსს ჩავწვდეთ და ირას ტერორისტული მოძრაობის მიზანი გავიგოთ, უნდა ვიცოდეთ ირლანდიის ისტორია, მის გარეშე ჩვენ ვერ გავიგებთ, თუ რატომ აწარმოებს ირა ბრძოლას, რომლის ფორმაა ტერორისტული აქტები. ვერ გავიგებთ იმას, თუ რატომ მიაჩნია მას სწორი და პერსპექტიული სწორედ ესეთი ძალადობრივი გზა.   ჩვენ გვინდა გაჩვენოთ თუ რატომ აირჩია ირამ ბროძოლის ძალადობრივი ფორმა და არა კონსტიტუციური მშვიდობიანი გზა. ამის მიზეზი სწორედაც რომ ისტორიული გამოცდილებაა.

1 ირლანდიის მოკლე ისტორია

1790-იან წლებში დაარსდა მოძრაობა „გაერთიანებული  ირლანდიელები“, რომელის იდეალიც იყო ამერიკის ომი დამოუკიდებლობისთვის და საფრანგეთის რევოლუციის დემოკრატიული იდეალები. მოძრაობა „გაერთიანებული ირლანდიელები“  ისწრაფოდა ირლანდიელ ერის გაერთიანებისკენ, რათა მიღწეულ ყოფილიყო  თავისუფლება და თანასწორობა. თავდაპირველად თავიანთი მიზნის მისაღწევად მათ აირჩიეს მშვიდობიანი გზა, მაგრამ „გაერთიანებულ  ირლანდიელებს“ დაუპირისპირდა ბრიტანული ხელისუფლება, დაუპირისპირდა რეპრესიებით. სწორედ ამ რეპრესიებმა გამოიწვიეს უკურეაქცია და ამას მოყვა შეიარაღებული აჯანყებები: 1798, 1803. 1848 და 1867 წლებში. 1803 წლიდან 1848 წლამდე ირლანდიელ ერმა მობილიზაცია მოახდინა და გადაიქცა  ერთ-ერთ პირველ მასობრივ მოძრაობათ პოლიტიკური რეფორმებისთვის  ევროპაში. ისინი ავტონომიას მოითხოვდნენ, მაგრამ ბრიტანული ხელისუფლება მათ მოთხოვნებს უარყოფდა.

  1845-1852 წლებში დიდი შიმშილობის დროს, რომლის დროსაც დაახლოებით მილიონამდე ადამიანი დაიღუპა, ხოლო მილიონზე მეტმა ირლანდია  დატოვა. (ძირითადად გადასხლდნენ ა.შ.შ-ში) ამ პერიოდისთვის ეროვნულ-განმანთავისუფლებელმა მოძრაობის გარკვეული დაღმასვლა შეინიშნება. ადგილი ჰქონდა მხოლოდ მცირე მაშტაბის აჯანყება 1848 წელს, რომელიც მალევე სისხლში იქნა ჩახშობილი.

 1850-60-იან წლებში ირლანიდიელი პატრიოტების ახალმა თაობამ დაარსა მოძრაობა Fenian, რომელიც პოპულარული გახდა ირლანდიის მოსახლეობის საშუალო და ქვედა ფენებში. მათი მთავარი მიზანი გახლდათ ირლანდიის ოკუპანტებისგან შეიარაღებული გზით გაენთავისუფლება და  ირლანდიის რესპუბლიკის დაარსება. 1867 წელს მათ მოაწყეს აჯანყება, თუმცა ის უშედეგო გამოდგა. ეს აჯანყება ისეთ სისასტიკით იყო ჩახშული, რომ შემდეგი 49 წლის განმავლობაში ირლანდიელებმა ვეღარ გაბედეს მსგავსი აჯანყების მოწყობა.

ამ 49 წლის განმავლობაში ირლანდიის ისტორიაში დაიწყო ინტენსიური კონსტიტუციონალური ბრძოლა   დამოუკიდებლობისთვის. მათ დაიწყეს საარჩევნო პოლიტიკა და მიწის რეფორმის კამპანია და ასევე ბრძოლა იმისთვის, რომ „ირლანდიული პარტია“ ბრიტანულ პარლამენტში მოხვედრილიყო. იმის მიუხედავად, რომ ირლანდიული პარტიამ მოახერხა თავისი ხალხის გაყვანა ბრიტანულ პარლამენტში, ამ ორგანომ უარყო ირლანდიის თვითმართველობის კანონი. ეს მოხდა 1886 და 1893 წლებში.

ინგლისის ლიბერალურმა პარტიამ, რომელსაც მხარს უჭერდა „ირლანდიური პარტია“  წარადგინეს ირლანდიის თვითმართველობის კანონპროექტი 1911 წელს. მაგრამ ამჯერადაც ირლანდიის უმრავლესობის ნება იგნორირებულ იქნა. ოპოზიციურმა კონსერვატულმა პარტიამ ბრიტანულ პარტლამენტში იუნიონისტებთან ერთად ჩააგდეს ლიბერალთა კანონპროექტი ირლანდიის თვითმართველობის შესახებ. (დღესაც კი კონსერვატიული პარტია ანუ ტორები ოფიციალურად ცნობილები არიან როგორც იუნიონისტების მხარდამჭერი პარტია).

  იმ დროს როდესაც რესპუბლიკელები (ანუ ირლანდიელები) არ ეწეოდნენ სამხედრო ბრძოლას, იუნიონისტურბმა და კონსერვატორებმა დაიწყეს ირლანდიის ტერიტორიაზე უკანონო შეიარაღების შეტანა და 1913 წელს შექმნეს უკანონო შეიარაღებული ფორმირება „ოლსტერის მოხალისეთა ძალები“. კონსერტვატული პარტია და ბრიტანეთის არისტოკრატია ემუქრებოდნენ, აშანტაჟებდნენ, ბრიტანეთის ლიბერალურ პარტიას, ირლანდიაში აჯანყებით, თუ კი ლიბერალები ირლანდიას მისცემდნენ ავტონომიას.

  ამის საპირისპიროდ ირლანდიელმა ხალხმა შექმნა „ირლანდიის მოხალისეები“,  რომლებიც შემდგომში იქცნენ ირლანდიის რესპუბლიკურ არმიად (ი.რ.ა). ის დაარსდა 1913 წ ნოებრეში, რათა უზრუნველყო  ირლანდიის მოსახლეობის უფლებების და პრივილეგიის დაცვა.

1914 წ  ნება დართულ იქნა ირლანდიის ტერიტორიაზე ყოველგვარი დაპრკოლების გარეშე იარაღის შეტანა.  ლიბერალები ბრიტანეთის პარლამენტში შეეწინააღმდეგენ ამას და სცადეს ჯარის მეშვეობით  იარაღის შეტანის შეჩერება. ბრიტანელმა ოფიცრებმა და ამ ქვეყნის სამხედრო ელიტამ დაიწყო აჯანყება. ლიბერალებმა ამის გამო სასწრაფოდ დაიხიეს უკან და მეტი ამ საკითხს აღარ შეხებიან. ხოლო მაშინ, როდესაც „ირლანდიელმა მოხალისეება“ დაიწყეს იარაღის შეტანა, (გაცილებით ნაკლები რაოდენობით ვიდრე იუნიონისტებს შემოჰქონდათ), ბრიტანულმა სამეფო პოლიციამ შეუტია მათ.  დუბლინის ქუჩებში მოხდა შეჯახება, რის შედეგათაც ათასობით მშვიდობიანი მოქალაქე დაიღუპა.

როდესაც დაიწყო პირველი მსოფლიო ომი (1914 წ), პარტია „თვითმართველობის“ ლიდერმა მოუწოდა „ირლანდიის მოხალისეებს“ ებრძოლათ ინგლისელებთან ერთად.  ამ მოწოდებამ გაყო ირლანდიის მოხალიეებო ორ ნაწილად - პირველები შევიდნენ ბრიტანულ არმიაში, ხოლო მეორე ნაწილმა კი დაიწყო აჯანყებისთვის მზადება.  ეგრეთწოდებული „სააღდგომო აჯანყება“ 1916 წ იყო მნიშვნელოვანი თარიღი ირლანდიის ისტორიაში. ბევრს მიაჩნია, რომ „პროკლამაცია რესპუბლიკაზე“ არის ირას ოფიციალურად დაარსების თარიღი.  ეს პროკლამაცია აცხადებდა ირლანდიის დამოუკიდებლობას და დეკლარაციას „თანაბარი უფლებები და თანაბარ შესაძლებლობის“  ყველა ირლანდიის მოქალაქისთვის. სააღდგომო აჯანყება ჩახშობილი იქნა სისხლში ერთი კვირის შემდეგ და აჯანყებულთა 16 ლიდერი ბრიტანულმა სასამართლომ სიკვდილით დასაჯა.

ამ პერიოდში პარტია „თვითმართველობამ“ დაკარგა ყველანაირი გავლენა ირლანდიელებზე. ირლანდიელები ხედავდნენ რომ მშვიდობიანი გზა წარუმატებელი აღმოჩნდა, რომ ბრიტანეთს მხოლოდ ძალის პოლიტიკა ესმოდა. ამიტომ  1918 წ არჩევნებზე ირლანდიელებმა ხმა მიცეს პარტია შინ ფეინს, პარტია რომლის მიზანიც იყო ირლანდიის დამოუკიდებელ რესპუბლიკის შექმნა. შინ ფეინმა „ირლანდიელ მოხალისეთა“ მხარდაჭერა მოიპოვა და იქცა მის სამხედრო ძალად. 1919 წელს იმის შემდეგ რაც ბრიტანეთმა ისევ უარყვეს ირლანდიის თვითმართველობის კანონ-პროექტი, შინ ფეინი გადავიდა აქტიურ პარტიზანულ მოძრაობაზე. „ირლანდიის მოხალისეებმა“ შეიცვალეს სახელი  „ირლანდიის რესპუბლიკური არმიად“ ამის საწინააღმდეგოდ ბრიტანელებმა საშინელი რეპრესიები დაიწყეს. მათ მოკლეს ირლანდიურ სამი ქალაქის მერი რომელიც ასევე ირას წევრები იყვნენ, (დახოცეს ისინი სასამართლოს გადაწყვეტილების გარეშე).

ამ პერიოდში საერთაშორისო საზოგადოებამ დაგმო ბრიტანელების მოქმედება ირლანდიაში. სამხედრო სიტუაცია იყო ირლანდიის მთელ ტერიტორიაზე, უამრავი სახლი, ფაბრიკა განადგურებული იყო. ციხეებში ირლანდიელებს აწამებდნენ და კლავდნენ. და საპასუხოდ ირა უფრო ეფექტურად იბრძოდა, პარტიზანულ ბრძოლებს. პარტიზანულ ბრძოლების ხელმძღვანელი და ტაკტიკოსი-თეორეტიკოსები იყო ტომ ბერი. რომელიც ასევე ირას ლიდერი იყო.

პარტიზანულმა ომებმა, დიდმა ეკონომიკურმა ზარალმა და საერთაშორისო იმიჯის შელახვამ, ბრიტანეთის ხელისუფლება აიძულა 1921 წ ეცნო ირლანდიის დამოუკიდებლობა.1921 წ ირლანდიის დამოუკიდებლობის შემდეგ 6 საგრაფომ განაცხადა ბრიტანეთის შემადგენლობაში დარჩენის შესახებ. მათი და დანარჩენ ირლანდიელების განმასხვავებელი ნიშანი რელიგია აღმოჩნდა.

სწორედ ჩრდილო პროვინციების დაკარგვის შემდეგ 1922 წელს ირა ორ ნაწილად გაიყო, ერთი მოითხოვდა მთლიანად ირლანდიის განთავისუფლებას. ეს გახდათ სამოქალაქო ომის მიზეზი რომელიც გაგრძელდა 1923 წლამდე. 1923 წელს ირამ უბრძანა თავის ჯარისკაცებს იარაღი ჩაებარებინათ. თუმცა ირამ არ აღიარა 6 საგრაფოს გამოყოფა და მხოლოდ ჩრდილო ირლანდიის ანუ ოლსტერის ტერიტორიაზე განაგრძო სამხედრო კამპანია.

ჩვენ ეხლა გვინდა რომ შევაჯამოთ ჩვენი ნაწერი. ისტორიიდანაც კარგად ჩანს რომ ბრიტანეთისთვის კომპრომისზე წასვლა ძალზე ძნელი იყო. იგი სულ უხეში ძალის პოლიტიკას აწარმოებდა ირლანდიელ ხალხის წინააღმდეგ. ირლანდიელებმა როდესაც დაიწყეს მშვიდობიანი კონსტიტუციური გზით ბრძოლა, ბრიტანეთთან მოლაპარაკებევზე, კომპრომისზე წასვლა, მათ მიიღეს რეპრესიები. ირლანდიელებს მეტი აღარაფერი არ დარჩენოდა იმის გარდა რომ სამხედრო ძალადობრივი გზით თავის უფლებები დაეცვა. არც ერთი მშვიდობიანი ბერკეტი არ დაუტოვეს ბრიტანელებმა ირლანდიელებს რომ ზემოთ ნახსენები პრობლემები გადაჭრილიყო. ბრიტანულ-ირლანდიურ ურთიერთობას მრავალ საუკუნეებს ითვლის და ყოველთვის ამ ორ ქვეყნის მთავარ მამოძრავებელ ძალას წარმოადგენდა სამხედრო ძალა. ბრიტანეთის იმპერია არსდროს, პატარა დათმობებზეც კი არ მიდიოდა ირლანდიელ ხალხთან. თავის თავად ირლანდიელებიც შეეჩვიენ რომ თუ კი ბრიტანეთს არ აჩვენე ძალა, იგი დათმობებზე არ წავა. ირლანდიის დამოუკიდებლობის აღიარება ხომ მხოლოდ მაშინ მოხდა რაც ირამ მძლავრი პარტიზანული ომი წამოიწყო და ირლანდიელებმა აჩვენეს თავის ძალა ბრიტანელებს. ასევე მიაჩნიათ დღესაც. თუ კი ირამ აჩვენა თავის ძალა ბრიტანელებს, ბრიტანელები იძულებულნი გახდებიან შეეგუონ გაერთიანებულ ირლანდიას.

2 ნაციონალური მიზეზები

დღეს-დღეობით ჩრდილო ირლანდიის მოსახლეობა 1, 5 მილიონია, რომლის მოსახლეობის 3/5 პროტესტანტია ხოლო 2/5 კი კათოლიკე.

1691 წელს ინგლისელებმა დაიპყრეს ირლანდია, რომელიც 1921 წლამდე  ბრიტანეთი კოლონია იყო. დაპყრობის მიზეზი იყო კოლონიზაცია. ინგლისელმა და შოტლანდიელმა ფეოდალებმა წაართველ ირლანდიელებს მიწები და დაიწყეს ინგლისელთა მასიური ჩამოსახლება.ინგლისელი კოლონისტები დასახლდნენ ირლანდიის აღმოსავლეთ და ჩრდილო რაიონებში. ძირითადად ინგლისელი და შოტლანდიელი ფეოდალებმა დაიწყეს მიწების ათვისება. ფეოდალები აღმოჩნდნენ ბრიტანეთის იმპერიის დასაყრდენი ირლადნიაში. იმ დროს როდესაც ირლადიის მოსახლეობის უმრავლესობას საკუთარი მიწა არ გააჩნდა, ბრიტანელი ფეოდალებს ყველაზე მდიდარი მიწები ჰქონდათ ხელთ ჩაგდებული. 1921 წელს როდესაც დამოუკიდებლობა მოიპოვა ირლანდიამ, სწორედაც რომ ოლსტერის ტერიტორიაზე სადაც ბრიტანელი მოსახლეობა ცხოვრობდა, გამოეყო დანარჩენ ირლანდიას. გამოყოფის მიზეზად წარმოაჩინეს რელიგიური ფაქტორი, რადგან მთლიანად ირლანდიის უმრავლესობა კათოლიკე იყო, ხოლო ჩამოსახლებული კოლონისტები კი პროტესტანტები. იმ პერიოდში ირლანდიის ხელისუფლება დათანხმდა 6 საგრაფოს დაკარგვას მაგრამ მეორე ნაწლი ირა-სი წინააღმდეგი აღმოჩნდა რამაც გამოიწვია 1922 წლის სამოქალაქო ომი. 1923 წელს ირა დამარცხდა. ასე რომ საგრაფოები ოფიციალურად ირლანდიას გამოეყო. თუმცა დამარცხებულ ირას მიზანი გახდა ოლსტერის დაბრუნება. ირამ 1949 წლიდან განაახლა ტერორისტული და პარტიზანული მოქმედებები ოლსტერისა და დანარჩენ ინგლისის ტერიტორიაზე. ეს საქციელი გასაგები იყო, რადგანაც თავის დროზე სწორედაც რომ იგივე მეთოდების გამოყენებით, ირამ მოახერხა ირლანდიის განთავისუფლება.

(დაახლოებით ანალოგიური სიტვაციაა აფხაზეთში, რუსების მიერ ოკუპირებულ საქართველოში ჩამოსახლებული აფსუების შედეგად, აფხაზეთმა ჯერ ავტონომია მიიღო, ხოლო შემდგომში კი რუსეთის დახმარებით ომი წამოიწყო საქართველოს ცენტრალურ ხელისუფლების წინააღმდეგ და რუსეთის დასაყრდები გახდა საქართველოში)

ბრიტანელებმა შეძლეს კონფლიკტი წარმოეჩინათ რელიგურ ფაქტორებით. თუმცა ჩრდილო ირლანდიის კონფლიქტი თავის არსით და ბუნებით არის ეთნიკური კონფლიკტი.

3 რელიგირუი ფაქტორები ირლანდიის კომფლიქტში.

ჩრდილო ირლანდიის გამოყოფის ყველაზე მნიშვნელოვანი მიზეზი იყო რელიგიური ფაქტორი. იმ დროს როდესაც მთლიანად ირლანდიაში კათოლიკები ცხოვრობდნენ, ჩრდილო ირლანდიის ტერიტორიაზე პროტესტანტები ცხოვრობდნენ (მათ შორის თავად ეთნიკურად ირლანდიელიც იყო პროტესტანტი, რომელიც თავის თავს უკვე ბრიტანელად მიიჩნევდა). ჩრდილო ირლანდიაში დაარსებულმა ორგანიზაციამ „ფორთოხლისფერიანმა საძმომ“ (რომელიც დაარსებაშიც ბრიტანეთის სპეცსამსახურები აქტიური ძალისხმევით) 1921 წ ირლანდიის დამოუკიდებლობის დროს, ფორთოხლისფერმა ორდენმა დიდი როლი ითამაშა, ჩრდილო ირლანდიის ისტორიაში. მათ მოახერხეს ყველა პროტესტანტის შეკრიბა დაახლოებით 70 ათასი კაცის და მათი მეშვეობით შეძლეს კათოლიკებთან დაპირისპირება.

ისინი იმართებია - დიდი ფორთოხლისფერ ირლანდიის ლოჟებით, რომლებშიც იმყოფება 373 ადამიანი.

12 ივლისი ორდენის შექმნის დღე გახდა ჩრდ. ირლანდიის დღესასწაულის დღე.

სწორედ ფორთოხლისფერიანმა საძმომ, გააღვივა რელიგიური კომფლიკტი ირლანდიელებს შორის.  ერთ-ერთი მოვლენა, რომლის გამოაშკარავებასაც ხელი  შეუწყო ფუნდამენტალიზმმა, ეთნიკური ნაციონალიზმია. ასე მოხდა ჩრდილოეთ ირლანდიაში სადაც ევანგელისტური პროტესტანტიზმის აღმავლობა 1969 წლის ბობოქარი მოვლენების ერთ-ერთი შედეგი იყო.

იან პეისლის მიერ გამოყოფილი თავისუფალი პრესვიტერიანული ეკლესიისა და დემოკრატიული იუნიონისტთა პარტიის მეშვეობით პოლიტიკურად ორგანიზებული ოლსტერის ფუნდამენტალიზმი ირლანდიის გაერთიანებას კათოლიციზმისა და რომის გამარჯვებას უთანაბრებდა. თვით პეისლი აქტიურად არასოდეს უწყობდა ხელს ამბოხებას, მაგრამ, მისი განცხადებით, თუ გაერთიანება გაგრძელდებოდა, ეს პროტესტანტთა შეიარაღებულ წინააღმდეგობას გამოიწვევდა. პროტესტანტ, ისევე როგორც ფუნდამენტალისტ მშორომელთა მიმართ აპელირების მეშვეობით პეისლიმ და მისმა მომხრეებმა „რკინისებურ უდრეკი ნებით“ აღჭურვეს ოლსტერის იუნიონიზმი და გზა გადაუღობეს იმ პოლიტიკურ მოძრაობებს. რომელთაც. საბოლოო ანგარიშში, ირლანდიის გაერთიანებისთვის შეეძლოთ მიეღწიათ.

ჩვენი აზრით ბრიტანელების ხელშეწყობით ეროვნულ-განმანთავისუფლებელი მოძრაობა ჩრდილო ირლანდიაში გადაიზარდა რელიგიურ კონფლიკტად კათოლიკებსა და პროტესტანტებს შორის.  ირასთვის მთავარი მამოძრავებელი ძალა რელიგია არ ყოფილა, მათი იდეალი არა კათოლიკობის გამარჯვება არამედ ირლანდიის მთლიანად განთავისუფლებაა და გაერთიანება წარმოადგენდა, რაც განასხვავებს იუნიონისტებისგან, რომლებიც ამ ბრძოლას წარმოაჩენენ რელიგიურ კუთხით.

არსებობს ნეოკონსერვატორული თეორია, რომლის მიხედვითაც თუ კი გინდა საზოგადოება ერთიანი იყოს, უნდა შექმნა მტრის ხატი. ბრიტანელებმა მტრის ხატად ოლსტერში კათოლიციზმი შექმნეს. და სწორედ  რელიგიურ გრძნობაზე აპელირებენ დღემდე.

როგორ ახერხებენ ბრიტანელები რელიგირუ გრძნობებზე აპელირებას?

მარტივად.ბრიტანელებმა შექმნეს ირას ალტერნატიული ტერორისტული დაჯგუფება, რომლების ძირითადი მიზანი არა ირას წვრების განადგურება არამედ კათოლიკეების მოკვლა. სწორედაც ამ გზით შეძლეს ბრიტანელებმა რელიგირუ კონფლიქტის გაჩაღება.  

4 პროტესტანტული ტერორისტული დაჯგუფებები

ა) ვოლონტერ ოლსტერელთა ძალები

გასამხედროებული პროტესტანტული დაჯგუფება. რომლებიც ტერორისტებად არიან აღიარებული ირლანდიის, ბრიტანეთის და ა.შ.შ-ს მიერ.

როგორც კი შეიქმნა მან ომი გამოუცხადა ირას და 1966 წ მოკლა კათოლიკე-ბარმერი. მაგრამ პირველივე ლიკვიფაციის შემდეგ, ძალოვნებმა დააკავეს მათი ლიდერი ავგუსტ სპენსი და სასიცოცხლო პატიმრობა მიუსაჯეს.

მაგრამ ტერაქტები მაინც გაგრძელდა 1969 წ ტერაქტების მოაწყეს „დროებით“ ირას აქციების საპირისპიროდ. 1971 წ 4 დეკემბერს ააფეთქეს მაკჰურკას ბარი ბელფასტში რომლის დროსაც 15 კათოლიკე მოკვდა. 1974 წ 17 მაისს დუბლინში და მონჰანაში მოაწყვეს ტერაქტები რომლის დროსაც 33 ადამიანი მოკვდა.

1966 წლიდან დაჯგუდფება აკრძალული იყო მაგრამ 1974 წ აპრილში აკრძალვა მოიხსნა და მისმა პოლიტიკურმა ფრთამ 1974 წ არჩევმნებშჳ ბელფასტში 6% დააგროვა.

ამის და მიხუხედავად 1980-იან წლებში მათ განაახლეს ტერაქტები. 1980-1994 წლამდე მათ ტერაქტებს ემსხვერპლა

350 სამოქალაქო პირი

8 პოლიტიკური შინ ფეინის წევრი.

12 ირას წევრი.

ბ) ოლსტერის დაცვის ასოციაცია

შეიქმანა ოლსტერში ირასგან დასაცავა. სამხედო დაჯგუდება.მისი ძირითადი მოთხოვნაა ოლსტერის დამოუკიდებლობის მოპოვება.

თავს ესხმოდა კათოლიკებს და ირას წარმოადგენლებს.

მათმა ტერაქტებმა შეიწქირა 112 ადამიანი მათგან 78 მოქალაქე კათოლიკე.

ამ ტერორისტლ დაჯგუფებების მთავარი მიზანი არის არა ირას განადგურება, არამედ კათოლიკების, რაც იწვევს შუღლს რელიგიურ ნიადაგზე. ირა-ს მთავარი მსხვერპლი არა მშვიდობიანი პროტეტანტი მოქალაქეები არიან, არამედ მხოლოდ და მხოლოდ ის პირები ვინც თანამშრომლობენ და მუშაობენ ბრიტანულ ძალოვან სტრუქტურებში. ირა არ აღვივებს რელიგიურ გრძნობებს. არც ერთი ირა-ს ლიდერის განცხადება არ ყოფილა ანტიპროტესტანულ. ისინი მხოლოდ და მხოლოდ მოითხოვდნენ ირლანდიის განთავისუფლებას და გაერთიანებას. თავად ირლანდიის სამფეროვან დროშაზე სტაფილოსფერი-ანუ პროტესტანტების ფერი ირლანდიაში მწვანე ანუ ირლანდიელების ნაციონალური ფერი და თეთრია გამოსახული, რაც იმაზე მეტყველებს რომ ირლანდიისთვის არანაირი მნიშვნელობა არ ააქვს რელიგიურ ფაქტორს.

 5 ირლანდიის რესპუბლიკური არმია

ირა როგორც ზემოთ ვახსენეთ ოფიციალურად დაარსდა 1916 წელს. იგი აქტიურად მოქმედებდა ირლანდიის განთავისუფლებაში. ძირითადად იმ პერიოდში პარტიზანულ ომებს, აფეთქებებს, ბრიტანელ მაღალჩინოსნების მკვლოლობებით იყო დაკავებული (ანუ ის რასა დღეს ჩვენ ტერორიზმს ვუწოდებთ, თუმცა იმ პერიოდში და დღესაც კი, ირლანდიის განთავისუფლებისთვის წარმოებულ ომს ისტორიკოსები არ აღიქვამენ როგორ ტერორისტების ომს კანონიერ ხელისუფლების წინააღმდეგ, არა ამ ომს ისტორიკოსები წარმოაჩენენ როგორც სამართლიან ომს დამოუკიდებლობისათვის) დღეს დღეობით ირა-ს მიზანია გაანთავისუფლოს ირლანდია, მათ შორის უმთავრესი გააერთიანოს ჩრდილო ირლანდია (ოლსტერი) ირლანდიასთან. მას უპირისპირდება ბრიტანული ძალოვანი ორგანიზაციები და ასევე პროტესტანტული ტერორისტული დაჯგუფება, „ოლსტერის ლოიალიზმი“.

1949 წ თავის მოქმედების ცენტრი გადაიტანა  ჩრდილო ირლანდიაში. 1969 წ ირამ დაიწყო საქალაქო პარტიზანული ომები, და დაიყო რამოდენიმე ავტონომიურ დაჯგუფებად. ამ დაჯგუფებებმა დაიწყეს ტერორისტული აქტების გამოყენება როგორჩ ჩრდილო ირლანდიის ტერიტორიაზე ასევე ბრინტანეთშიც.

1969 წ 14 აგვისტოს კომფლიკტის მოგვარების მიზნით ლონდონმა რეგიონში ჯარები გაგზავნა. ძალადობა დაიწყო ე.წ „სისხლიან კვირის“ (1972 წ 30 იანვარი) შემდეგროდესაც ბრიტანელმა ჯარისკაცებმა ცეცხლი გაუხსნეს მომიტინგეებს რომლებიც ითხოვდნენ სამოქალაქო უფლებას ლონდონდერში (ჩრდილო ირლანდია), სროლი შედეგად დაიღუპა 13 ირლანდიელი.

1972 წ 30 მაის ირამ გამოაცხადა სამხედრო წარმოების შეჩერების შესახებ, მაგრამ რადგან ბრიტანული ხელისუფლება არ წავიდა მათთან მოლაპარაკებებზე, ირამ განაახლა ტერაქტების მოწყობა ოლსტრიტში და ინგლისში.

1972 წ 30 მაის ირამ გამოაცხადა სამხედრო წარმოების შეჩერების შესახებ, მაგრამ რადგან ბრიტანული ხელისუფლება არ წავიდა მათთან მოლაპარაკებებზე, ირამ განაახლა ტერაქტების მოწყობა ოლსტრიტში და ინგლისში.

ირას მახასიათებელი იყო - სატელეფონო ზარი 90 წუთით ადრე სანამ ტერაქტი მოხდებოდა და მერე აფეთქება რომელიმე ობიექტის, ეს იმიტომ ხდებოდა რომ ადამიანთა მხსვერპლი მინიმუმამდე დაყვანილიყო, მაგრამ ამის და მიუხედავად ის აჩვენებდა უხეშ ძალას. ირა იარაღს ღებულობდა ლიბიიდან. ირას მთავარი სამიზნე იყო ბრიტანული არმია, პოლიციელები და მოსამართლეები.

ირას პოლიტიკური ფრთა - შინ ფეინია (რომელიც იმგლისურად ნიშნავს ჩვენ თვითონ) (ლიდერია- ჯერი ადამსი)

1969 წ პარტია დაიყო „დროებით“ და „ოფიციალურ“ ფრთად. თუმცა ირას ორივე ფრითის მსხვერპლი იყო ბრიტანული არმია და სამეფო პოლიცია ოლსტრიტში.

„ოფიციალურო“ ფრთას წარმოადგენდნე მარქსისტები, და „შინ ფეინის მუშათა პარტიის“ სახელს ატარებდნენ

სტუქტურა  ირას ჰქონდა ორი პარალერული ორგანიზაცია:

1 რომელიც ჰგავდა რეგულარულ არმიის სტრუქტურას და რომელიც იყოფოდა ბატალიონებად, ბრიგადებად და „სამხედრო ზონებად“ ბელფასტის ბრიგადა „დროებითმა“ ირამ 1969-1970 წ ჩამოაყალიბა და მასში შედიოდა 1200-მდე კაცი.

2 ავტონომიური „აქტიური დაჯგუფებები“ რომლებიც შედგებოდნენ 5-8 კაციან დაჯგუფებებისგან, რომლებიც ძირითადად მოღვაწეობდნენ 1980-90 წლებში.

1990 წ ესეთი დაჯგუფებები 300 კაცს ითვლიდა.

„დროებითში“ შედიოდა „შიდა უშიშროების განყოფილება“ რომლებიც სამოქალაქო პირების ლიკვიდაციაზე მუშაობდნენ, რომლებიც ბნრიტანელ ხელისუფლებას ემსახურებოდა. „დროებითები“ ასევე პატრულირებას აკეთებდნენ ბევრ კათოლიკურ უბანში, განსაკუთრებით დერრში, რომლებიც მათ „თავისუფლალ ზონად“ აღიარეს. ბრიტანელ და ოლსტერის ძალოვნების იქ ყოფნა არასასურველად გამოაცხადეს.

ბრიტანელემა უარყვეს ბოევიკების მიერ წარდგენინლი სტატუსის აღიარებამ, „სპეციალურ კატეგორიის“ შესახებ, რომელსაც მოყვა რამოდენიმე აქცია ციხეში (შიმშილი ციხეში და თვითმკვლელობები)

ოლსტერის უნივერსიტეტის მონაცემებით „დროებითმა“ ირამ გაანადგურა 1800 ადამიანი:

1100 ბრიტანეთის ჯარისკაცი, ოლსტერის სამეფო პოლიციელი, ოლსტერის დამცველი პოლკი.

დაახლოებით 600 სამოქალაქო პირი

დანარჩენი- რესპუბლიკელი ან ლოიალისტი ბოევიკი (დაახ. 100 კაცი)

ირას ყველაზე ცნობილი აქციები

1972 ივლისი - სისხლიანი პარასკევი - ბელფასტში მთელი რიგი აფეთქებები

1983 17 დეკემბერი - ლონდონის უნივერსიტეტთან აფეთქება

1884წ - პრემიერ მინისტრ მარგარეტა ტეტჩერზე თავდასხმა

1993 - ავტომობილის აფეთქება უორინგონტონის სავაჭრო ცენტრთან აფეთქება

1994 წ 11 მარტს - ჰიტროუს აეროპორტის ჩაცხრილვა ტყვიამრქვევით.

ირას მოქმედებების შედეგი

1985 წ 15 ნოემბერს ციხე-სიმაგრე ჰილსბოროში (ჩრდ. ირლანდია) დაიდო ხელშეკრულება ირასა და დიდი ბრიტანეთის შორის, რომლითაც ირას მიეღოთ  კონსულტატის სტატუსი, ჩრდილო ირლანდიის საკითხის მოგვარებაში.

დიდ ხნიანი მოლაპარაკებების შემდეგ ბრიტანეთსა და ირლანდიას შორის 1993 წ 14 დეკემბერს ხელი მოეწერა (დაუნგ-სტრიტის დეკლარაციას) რომლითაც მხარეები უარს ამბობდნენ ძალადობის ყველანაირი ფორმის გამოყენებაზე და უნდა შექმნილიყო საერთო პარტლამენტი და ხელისუფლება ჩრდ. ირლანდიაში.  მაგრამ ხელშეკრულების განხორციელება გადაიდო რადგან, ამ დროს ირამ ტერაქტები მოაწყო ტყვიამრქვევით ჩაცხრილ ლონდონის აეროპორტი ჰიტროუ.

1994 წ გაზაფხულზე ირამ გამოაცხადა „სამხედრო ოპერაციების შეწყვეტი შესახებ“ მაგრამ ბრიტანულ-ირლანდიურ ხელშეკრულების შემდეგ, მათ უარი განაცხადეს განიარაღებაზე.

1998 წ 15 აპრილს ბელფასტში დიდი ბრიტანეთის ხელისუფლებამ და ჩრდილო ირლანდიის პარტიების ლიდერებმა ხელი მოაწერეს „ხელშეკრულება ემოციურ პარასკევის“ რომ შექმნილიყო საერთო ორგანო რომელიც განიხილავდა და იმსჯელებდა ჩრდილო ირლანდიის სტატუსის შესახებ. მაგრამ კათოლიკებსა და პროტესტანტებს შორის მოლაპარაკება ჩაიშალა ახალმა ტერაქტმა ჩრდ. ირლანდიის ქ. ომაში 1998 წ 10 სექტემბერს, რომლის დროსაც დაიღუპა 29 ადამიანი.

2000 წ მოლაპარაკებების ჩაიშალა ირასთან, ირას განიარაღების შესახებ. ჩრდ. ირლანდიის ასამბლეამ იარსება მხოლოდ ორი წელი, რომელიც დაითხოვეს.

2004 წ იანვარს ლონდონში და დუბლინში შეიქმნა დამოუკიდებელი მონიტროინგის კომისია, რომელიც რეგულარულად აკვირდებოდა ჩრდ. ირლანდიაში სიტვაციებს. კომისიაში შედის ოთხი ადამიანი. (ბრიტანელი, ირალნდიელი, ოლსტერელი და ამერიკელი)

2005 წ ირას ხელმძღვანელებმა ოფიციალურად განაცხადეს შეიარარებული მოქმედების შეწყვეტის შესახებ, იარაღის ჩაბარების შესახებ და კომფლიკტის პოლიტიკურ გადაწყვეტის შესახებ. დაიწყო მოლაპარაკებების ახალი ეტაპი.

 კომისიის უკანასკნელ შეფასებით (2006) ირამ განიცადა რადიკალური ცვლილება. მისი დიდი სტრუქტურული ნაწილი დაითხოვეს, ხოლო მათი რიცხით შესაბამისად შემცირდა. დამკვირვებლების თვალსაზრისით ირა აღარ აპირებს ტერორისტულ აქტების მოწყობას და ოლსტერის შეიარაღებულ დაჯგუფებების დაფინანსებას. კომისიის დასკვნას ირას მოწინააღმდეგეებიც ეთანხმებიან - იან პეისლი, პროტესტანტულ დემოკრატიულ იუნიონისტური პარტიის ლიდერი აღნიშნავს რომ ირამ დიდი პროგრესი განიცადა იმით რომ ტერორისტულ აქტებზე უარი განაცხადა.

2006 წ ოქტობმერში შოტლანდიის ქ. სენტ-ენდრიუში დაიწყო მოლაპარაკებები ჩრდილო ირლანდიის ყველა პარტიის ლიდერს, ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტერს და ირლანდიის შორის, რომ ოლსტერისთვის გადაეცათ ადგილობრივი სამთავრობო ორგანოები.

დასკვნა: ირას მოქმედებებმა ამჯერადაც აიძულა ბრიტანეთის ხელისუფლება დათმობებზე წასულიყო. 1972 წლიდან ჩრდ. ირლანდია იიმართებოდა უშვალოდ გაერთიანებულ სამეფოს ცენტრალურ ხელისუფლების მიერ. ირამ კი აიძულა ბრიტანუეთის სახელმწიფო დათმობებზე წასულიყო. აქაც კარგად ჩანს რომ სწორედაც აქტიურ ტერორისტულ მოქმედებების შედეგად ირა-მ მოახერხა ბრიტანულ სახელმწიფოსთვის აეძულებინა დათმობებზე წასულიყო. სხვა გზამ არ გაამართლა. იყო ისეთი შემთხვევები, როდესაც ბრიტანელი ძალოვნები ყოველგვარ კანონის დარღვევით, აკავებდნენ და ციხეში ჰყავდათ გამოკეტილი პოლიტიკური მოწინაარმდეგეები (მაგალითად პარტია შინ ფეინის ლიდერი ადამს ჯერი, რომელიც დააპატიმრეს და ციხეში ჩასვეს სასამართლო პროცესების გარეშე. იგი ციხეში იმყოფებოდა 1973 წლიდან 1977 წლამდე.)  ირამ ხელი ააღებინა ბრიტანულ სახელმწიფოს ესეთ უხეშ და უკანონო პოლიტიკის წარმოებაში. ასევე ბრიტანეთის ხელისუფლება იძულებული გახდა ირა მხარედ ეცნოთ. ასე რომ დასკვნაში ჩვენ უნდა ვთქვათ, რომ ტერორისტულმა მოქმედებებმა შედეგი გამოიღო. როგორც აქამდე მთლიანად ირლანდიისთვის წარმოებულმა ომმა მოიტანა შედეგი, ასევე ზუსტად ასევეთივე მოქმედებებმა ჩრდ. ირლანდიაში მოიტანა შედეგი და აიძულა ბრიტანელი ოკუპანტები მთელ რიგ პოლიტიკურ დათმობებზე წასულიყვნენ.

ამერიკული პოსტერები

ნაცისტური პოსტერები